Over optimisme en vergankelijkheid: impressie Opening Academisch Jaar

6 september 2016

Vergankelijkheid is inherent aan het leven. Alles wat bestaat vergaat. Niets en niemand is voor eeuwig. Maar wij mensen kunnen doorgeven. Wij kunnen hernemen wat anderen zijn begonnen. Wat waardevol is, en betekenis heeft, kan juist omdat het vergankelijk is worden vernieuwd. Onze ervaringen worden verrijkt door volgende generaties. Dat stemt optimistisch. Wees blij dat je vergankelijk bent. Daardoor weet je: het is nu.

Rector Gerty Lensvelt opende maandag 5 september het nieuwe academische jaar met een programma over Vergankelijkheid en Optimisme in de Pieterskerk. In haar openingsrede wees ze onder andere op de bijzondere missie van de universiteit die in deze tijd meer dan ook relevant is: “Onderzoek naar geestelijke weerbaarheid in de betekenis van Jaap van Praag, namelijk het mensen weerbaar maken tegen demagogen door hen een sterk gevoel voor normen en waarden te geven, is relevanter dan ooit."

"Het gaat ons daarbij niet om weerbaarheid of resilience in de psychologische zin van het woord, waar weerbaarheid gekoppeld wordt aan psychisch lijden, maar over weerbaarheid die gekoppeld wordt aan moreel lijden (moral injuries). We staan allemaal wel eens voor de spiegel en vragen ons af ben ik nog wel een goed mens? Heeft het leven me in situaties gebracht waarin ik twijfel aan mijn eigen moraliteit? Dan is het optimistisch te weten dat het altijd beter kan, en mag, en dat als alles verandert, dat jij ook veranderen kunt.”

Keynote spreker was filosoof en hoogleraar Marc Van den Bossche van de Vrije Universiteit in Brussel, die het begrip tijd toelichtte in zijn lezing De tijd van mijn leven. Hoe kunnen we omgaan met vergankelijkheid en de zin daarvan, als je geen directe voeling hebt met een of andere goddelijke of transcendente sfeer en ervan overtuigd bent dat de mens in eerste instantie materie is? “Een antwoord zou kunnen luiden: er ís zin, niet ondanks onze eindigheid, maar net in samenhang daarmee.” 

Van den Bossche gaf een bespiegeling op vergankelijkheid en ons begrip van tijd aan de hand van de filosofen Martin Heidegger en William James. Om te eindigen met een boodschap van James als antwoord op de vraag ‘Is Life Worth Living’ uit The Will to Believe: ‘Be not afraid of life. Belief that life is worth living, and your belief will help create the fact.’

Onlangs afgestudeerde studente Sandra Schouwstra wees op het belang van het delen van elkaars levensverhalen in haar column Het blijft mijn moeder. Zij verrichtte onderzoek onder dementerenden en hun familieleden in een verpleeghuis en vertelde onder andere over haar ontmoetingen met de dementerende meneer van Aelst en zijn dochter Claire (namen zijn fictief). Meneer van Aelst kon bijna niet meer praten, maar zijn dochter Claire kon nog steeds gedragingen van hem toelichten door te vertellen over zijn oorlogsverleden in Nederlands Indië.

“Gerontoloog William Randall (…) stelt dat naasten verantwoordelijkheid dragen om het verhaal van de persoon met dementie over te nemen en in plaats van diegene te vertellen. Dit continuüm van auteurschap zag ik terug in het verpleeghuis. Naast het geheel overnemen van het auteurschap, kwam het voor dat zorgmedewerkers en familieleden de ouderen ondersteuning boden bij het vertellen van verhalen.” (Masterscriptie Sandra Schouwstra Fragmenten uit het verleden.)

Tot slot volgde de column van Nina Folkersma, curator van de tentoonstelling Once in a Lifetime, die zij de afgelopen maanden organiseerde in de Oude Kerk, samen met medewerkers van de Oude Kerk en het Humanistisch Verbond. “De tentoonstelling was een oproep om juist wél bewust te leven, om je bewust te zijn van het cruciale wezen van het menselijk bestaan, namelijk dat elk moment tijdelijk is.”  

Muziek werd verzorgd door vintage jazzband WhoSHEdo, met een gastoptreden van de 88- jarige vader van de zangeres.

Foto's zijn van Lilian van Rooij.

Rector Gerty Lensvelt opende maandag 6 september het nieuwe academische jaar met een programma over Vergankelijkheid en Optimisme in de Pieterskerk. Een verslag met teksten en foto's.