Ruimte voor zingeving in keukentafelgesprekken van sociaal werkers vraagt andere aanpak

9 november 2020

Zingeving heeft het afgelopen decennium een steeds prominentere rol gekregen in sociaal beleid. Zo wordt van sociaal werkers in toenemende mate verwacht dat ze stilstaan bij zingeving en levensvragen van burgers. Promovendus Vicky Hölsgens onderzocht in hoeverre en hoe ze dit doen in de context van zogenaamde keukentafelgesprekken. Ze ontdekte dat zingeving weliswaar gezien wordt als een beleidsdoel, maar dat dit in de praktijk vraagt om een andere aanpak. Donderdag 12 november verdedigt zij haar proefschrift Gebroken verhalen aan de keukentafel. Over zingeving in de Nederlandse verzorgingsstaat aan de Universiteit voor Humanistiek.

Wanneer burgers bij hun gemeente aankloppen met een hulpvraag, volgt een zogenaamd keukentafel gesprek waarin een sociaal werker samen met de burger onderzoekt welke ondersteuning nodig is. Voor haar onderzoek observeerde Vicky Hölsgens een groot aantal keukentafelgesprekken in twee gemeenten en interviewde ze de betrokken sociaal werkers. In de meerderheid van deze gesprekken bleek zingeving onder druk te staan. 

Een belangrijke taak van sociaal werkers is om de geschikte hulp(middelen) in te zetten. Dit gebeurt succesvol en voorziet in een zingevingsbehoefte van burgers. Ze kunnen dat wat voor hun waardevol is weer oppakken door de hulp die ze krijgen. Sociaal werkers staan echter niet altijd stil bij zingevingsproblematiek. Ten eerste bezitten niet alle sociaal werkers de vaardigheden om hiermee om te gaan, met name als levensvragen niet ‘opgelost’ kunnen worden. Wanneer er sprake is van tragiek, voelen sociaal werkers zich vaak onthand. Ten tweede belemmert het beleid van de gemeente hen om hierbij stil te staan, ondanks dat hetzelfde beleid zingeving als beleidsdoel heeft. Andere taken van sociaal werkers krijgen in de praktijk vaak voorrang. 

In haar onderzoek pleit Hölsgens ervoor om zingeving als beleidsdoel een centrale plek te geven, waarbij in de uitvoering aandacht is voor het verlies aan zingeving bij burgers. Verder pleit ze ervoor om zingeving op te vatten als een kritisch sociaal-politiek concept. Het onderzoek toont aan dat zingeving geen individueel proces is, maar een sociaal proces. 

Professionals zoals sociaal werkers spelen daarom een belangrijke rol hierin. Het is van belang dat ze burgers serieus nemen in hun zingevingsbehoeften en deze steeds weer afwegen tegen het beleid; dat ze de ruimte nemen en krijgen om het beleid uit te voeren waar mogelijk en openlijk te bevragen waar het schuurt met de praktijk. Zodat zingeving daadwerkelijk een centrale rol in sociaal beleid krijgt. 

Vicky Hölsgens is onderzoeker en geestelijk verzorger.
Lees ook een interview met haar op Zorgethiek.nu.

(Foto Mo Riza, flickr)

De promotie vindt online plaats op donderdag 12 november.

Van sociaal werkers in toenemende mate verwacht dat ze stilstaan bij zingeving en levensvragen van burgers. Promovendus Vicky Hölsgens onderzocht in hoeverre en hoe ze dit doen in de context van zogenaamde keukentafelgesprekken.