Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies. Wij verzoeken u om cookies te accepteren. Meer info

B1-ZIN1: Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing (20-21)

Studie-
onderdeel

Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing

Engelse titel

Introduction into the Theory and History of World Views

Code

B1-ZIN1

Leerlijn

Zingeving

Studiejaar

Bachelor 1

Onderwijsperiode

Periode I

Omvang

7,5 ECTS

Taal

Nederlands

Examinator

Prof.dr. Laurens ten Kate

Docenten

Prof.dr. Laurens ten Kate, , dr. Abdelilah Ljamai, i.s.m. student-assistenten

Bijdrage aan eindtermenHet vak draagt bij aan de volgende eindtermen van de bachelor Humanistiek:

1.     Kennis en inzicht: de afgestudeerde kan
1a zingeving en humanisering uitleggen op basis van relevante en actuele theorieën en methoden uit zowel de geesteswetenschappelijk als sociaalwetenschappelijke disciplines en toelichten hoe de humanistiek zich verhoudt tot de constituerende wetenschappelijke disciplines; 
1b weergeven hoe theorieën en praktijken van levensbeschouwing, in het bijzonder humanistische tradities, zich verhouden tot maatschappelijke en historische contexten.

2.    Toepassen kennis en inzicht: de afgestudeerde kan
2a hedendaagse processen van zingeving en humanisering in het publieke domein conceptualiseren en analyseren;
2b onder begeleiding een wetenschappelijk verantwoord en voor de humanistiek relevant elementair onderzoek opzetten en uitvoeren.

3. Oordeelsvorming: de afgestudeerde kan
 3a wetenschappelijk onderbouwde standpunten formuleren op het gebied van levensbeschouwing en existentiële vragen, met verwijzing naar humanistische tradities en hun cultureel-historische contexten;
3b kritisch reflecteren op de invloed van levensbeschouwelijke tradities en persoonlijke inspiratiebronnen op zingevings- en humaniseringsprocessen;

4. Communicatie: de afgestudeerde kan
4a een redenering beargumenteerd opzetten en op maatschappelijke relevante en wetenschappelijk verantwoorde wijze schriftelijk en mondeling weergeven;
4b met inzet van dialogische vaardigheden (persoonlijke) zingevingsvragen analyseren;

5. Leervaardigheden: de afgestudeerde kan
5 op grond van zelfreflectie over de eigen waarden, kwaliteiten en voorkeuren keuzes maken voor een vervolgstudie, toekomstige loopbaan en arbeidsmarkt.
LeerdoelenNa afloop van deelname aan B1-ZIN1: Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing volgens de eisen heeft de student (S):
  1. kun je in eigen woorden weergeven wat de verschillen en wat de overeenkomsten zijn tussen de begrippen levensbeschouwing en religie, zoals onderzocht binnen de wetenschapsdiscipline humanistiek. EINDTERMEN 1a en 1b
  2. kun je de verwevenheden en verschillen tussen enerzijds het humanisme in zijn diverse historische gestalten en anderzijds de monotheïstische ‘erfenis’ van onze cultuur benoemen en analyseren, de kernkwesties binnen de monotheïstische godsdiensten in eigen woorden weergeven en toelichten, en uitleggen op welke manier monotheïsme en godsdienstkritiek samenhangen. EINDTERMEN 1a en 1b, 3a.
  3. kun je één van de kernbegrippen van de humanistiek: zingeving, omschrijven, tegen de achtergrond van de geschiedenis van humanisme en monotheïsme, en uitleggen welke centrale betekenis verbeelding heeft bij zingevingsprocessen in de huidige samenleving. EINDTERMEN 1a, 1b, 3a en 3b.
  4. kun je de ideeën van de behandelde levensbeschouwelijke, filosofische en wetenschappelijke denkers en hun historische en culturele situering beschrijven, met elkaar vergelijken en de verschillen en overeenkomsten beredeneren. EINDTERMEN 3a, 3b, 4a.
  5. kun je de diverse met elkaar contrasterende visies op het humanisme in relatie tot de religieuze en ethische tradities van onze cultuur benoemen, met elkaar vergelijken en analyseren. EINDTERMEN 2b, 4b.
  6. kun je een helder, logisch en argumentatief verdedigbaar betoog opzetten over de stof, waarbij je taalgebruik voldoende helder is om de kernbegrippen goed te definiëren en operationaliseren. EINDTERM 4a.

Korte
beschrijving
inhoud

Dit vak vormt het openingvak van de bachelor in het eerste jaar. Bij de net aangekomen studenten wordt de basis gelegd voor kennis van en inzicht in de verschillende levensbeschouwelijke thema’s en stromingen die in de humanistiek een rol spelen. Tegelijkertijd vormt het vak een stevige inleiding in de religiestudies, de cultuurgeschiedenis en de godsdienstfilosofie.

In de twee openingsweken wordt de vraag gesteld: wat is humanisme?, en wordt deze vraag tegen de achtergrond van de westerse geschiedenis van een mogelijk antwoord voorzien. Daarbij staat de historische overgang van ‘mythos’ naar ‘logos’ centraal, wordt ingegaan op een centraal cultuurhistorisch begrip, dat van de ‘axiale wending’, en maakt de student (S) kennis met de theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing: Wat is een levensbeschouwing, wat is religie? En wat zijn religiewetenschappen? Het bekende model van Ninian Smart, waarin hij zeven dimensies van levensbeschouwing onderscheidt, zal hierbij centraal staan.

Vervolgens verdiept S zich in de verschillende betekenissen van het humanisme door de westerse geschiedenis heen, tot in de huidige tijd: zo verschijnt het begrip ‘humanisme’ soms als wereldbeeld of levensbeschouwing, soms als beschavingsideaal, dan weer als persoonlijke levensstijl of als politieke beweging van emancipatie.

Daarna concentreert S zich op de drie religieuze tradities die op de westerse cultuur hun stempel hebben gedrukt: de joodse, christelijke en islamitische traditie. Deze religieuze ‘configuraties’ worden telkens vergeleken met het humanisme. Ze worden eerst behandeld vanuit hun verhaaltradities, in het bijzonder hun schepping- en oorsprongverhalen, en de invloed die deze oerverhalen nog steeds hebben op ons beeld van de mens, van de natuur, van goed en kwaad en man en vrouw. Vervolgens is er aandacht voor de theologie van deze religies, voor hun sociaal-politieke geschiedenis tot in de huidige tijd, en voor hun relatie met kunst, literatuur en muziek.

Het boek 25 Eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen, mede geredigeerd door Laurens ten Kate en met bijdragen van Abdelilah Ljamai, zal hier de rode draad zijn. Daarnaast lezen we delen van het boek Vrij(heid) van religie en van het boek God, iets of niets?.

Soms zullen er ‘uitstapjes’ gemaakt worden naar oosterse religies en levensbeschouwingen, zoals het boeddhisme.

Zie verder de uitgebreide inleiding in het werkboek van dit studieonderdeel (beschikbaar via deze site in juni).

Werkvormen

Twee bijeenkomsten per week gedurende acht weken
·         Eerste bijeenkomst: hoorcollege (drie uur)
·         Tweede bijeenkomst:

o    Eerste uur: gezamenlijke bespreking van te bestuderen literatuur in relatie tot het hoorcollege, door docent; vragen, feedback
o    Tweede en derde uur: werkgroep o.l.v. student-assistent op basis van opdracht   

Tevens zullen er tijdens dit vak vijf excursies worden georganiseerd bij religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen in Nederland, zoals een moskee, een synagoge, een christelijke kerk, en een boeddhistisch klooster.
In het werkboek van dit vak wordt verantwoord waarom kennis en inzicht hier wordt verworven uit interactieve hoorcolleges, audiovisuele fragmenten, de gezamenlijke studie van primaire bronteksten in werkgroepen die door de docent worden voorzien van leeropdracht, en begeleid door studentenassistenten. Deze werkvormen zijn gekozen omdat het vak in de eerste plaats een onderwijspakket aanbiedt dat de student moet leren nadenken over en reflecteren op complexe vragen en problemen, dikwijls van filosofische of antropologische aard. De didactische gerichtheid betreft niet alleen overdracht van kennis en inzicht, maar het betrekken van de student in een serie probleemstellingen, die de student onder begeleiding zelf moet uitwerken en indien opportuun, beantwoorden.

Toetsvormen

Het schriftelijk tentamen toetst de verworven kennis aan de hand van de leerdoelen (zie hierboven). In het schriftelijk tentamen vindt een combinatie van toetsingen plaats. De\het opgedane en verwerkte kennis en inzicht wordt getoetst door vragen over de literatuur en collegestof. Daarom is gekozen voor een gesloten boek tentamen. Echter, de toetsvragen bevatten ook telkens een onderdeel waarin de student gevraagd wordt het eigen denkproces t.a.v. het betreffende thema onder woorden te brengen. Deze dubbele doelstelling van het schriftelijk tentamen komt tot uitdrukking in het beoordelings- en feedbackformulier dat iedere student ontvangt na de becijfering.

Literatuur en 
bronnen

Verplichte literatuur:

Aanschaffen (www.studystore.nl, of www.bol.com, of de boekhandel):       

  • Averroës, Geloof en wetenschap in de islam: Averroës’ ‘Het beslissende woord’, Kampen: Klement 2006. ISBN 90-77070-75-3. Zelf aanschaffen. Ook ter inzage op collegeplank. Prijs: € 19.95.
  • Ibn Tufayl, A., Hayy Ibn Yaqzan. Een filosofische allegorie uit Moors Spanje (uit het Arabisch vertaald en ingeleid door Remke Kruk), Amsterdam: Bulaaq 2005.  ISBN 978-90-5460-054-1. Ook ter inzage op collegeplank. Prijs: € 17.50.
  • Kate, L. ten en M. Poorthuis (red.), 25 Eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen, Amsterdam: Boom 2017. ISBN 978-94-6105-930-7. Prijs: € 39.50.
  • Kate, L. ten, ‘Sacraliteit en seculariteit. Over de complexe relatie tussen humanisme en religie’, in G. Coene, M. Van den Bossche (red.), Vrij(heid) van religie?, Brussel: VUB Press 2015. Ook ter inzage op collegeplank. Prijs: € 21.95.
  • Smedes, T., God, iets of niets? De postseculiere samenleving tussen geloof en ongeloof, Amsterdam: Amsterdam University Press 2016. ISBN 978-94-6298-313-7. Ook ter inzage op collegeplank. Prijs: € 19,95
  • Wolde, E. van, Terug naar het begin. Waarom Genesis 12 niet gaat over Gods schepping van hemel en aarde, Nijmegen: Valkhof Pers 2009. ISBN 978-90-5625-314-1. Ook ter inzage op collegeplank. Gratis downloadable van internet: https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/83207/83207.pdf?sequence=1
Electronische leeromgeving (pdfs):
  • Bijbel, Genesis 1-3. NBV-vertaling, Heerenveen/’s-Hertogenbosch: NBG/KBS 2004; vertaling E. van Wolde, in Verhalen over het begin. Genesis 1-11 en andere scheppingsverhalen, Baarn: Ten Have 1995, pp. 22-25 en 46-50; vertaling P. Oussoren, in Naardense Bijbel, Vught: Skandalon & Plantijn 2004. Elo
  • Bijbel, Lucas 15. Vertaling L. ten Kate; Statenvertaling 1618/19. Elo     
  • Koran, 6 gedeelten uit 6 verschillende koran-soera’s (2: 30-39; 7: 11-27, 54; 20: 116-123; 23: 12-17; 32:4-10; 36: 81- 83. www.koranonline.nl. Elo.     
  • Leezenberg, M., Islamitische filosofie Een geschiedenis, pp. 167-173 (over Ibn Baja). Elo.
  • Ljamai, A., ‘Het debat over humanisme en islam binnen de westerse context’, te verschijnen in Humanistische canon (http://www.humanistischecanon.nl) en in Waardenwerk. (elo)
  • Nietzsche, F. Parabel van de ‘dwaas op de markt’: ‘De dood van God’, in De vrolijke wetenschap, fragment 125. Elo.
  • Peterson, D., ‘Creation’, in Encyclopedia of the Kor’an, vol. 1, Leiden: Brill 2002. Elo.
  • Richards, G., ‘Religion and Religions’, in The Future of Religion: Postmodern Perspectives. Essays in Honour of Ninian Smart, ed. Chr. Lamb, D. Cohn-Sherbok, Londen: Middlesex University Press 1999, pp 16-25. 
  • Smart, N. The World’s Religions, 2nd edition, Cambridge etc.: Cambridge University Press 1998, ‘Introduction’, pp 10-28. Elo. 
  • Idem, ‘What is Religion?’, in Ninian Smart on World Religions, vol. I, ed. J.J. Shepherd, Farnham: Ashgate 2009, pp 111-120 (oorspr. 13-22). Elo. 
  • Idem, ‘Worldview-Pluralism: An Important Paradox and its Possible Solution, in Ninian Smart on World Religions, vol. II, ed. J.J. Shepherd, Farnham: Ashgate 2009, pp 315-340 (oorspr. 21-43).
Aanbevolen literatuur
  • Alma, H en C. Anbeek, ‘Humanistisch levensbeschouwen en interlevensbeschouwelijke geestelijke verzorging’, in Tijdschrift voor Humanistiek 46, jrg. 12, juli 2011, pp. 68-77. Elo
  • Bellah, R.N., H. Joas (red.), The Axial Age and its Consequences, Cambridge MA: Belknap Press 2012.
  • Derkx, P., Humanisme, zinvol leven en nooit meer ‘ouder worden’, Brussel: VUB Press 2011.Collegeplank.
  • Duyndam, J., M. Poorthuis, Th. de Wit (red.), Humanisme en religie. Controverses, bruggen, perspectieven, Delft: Eburon 2004.Collegeplank.
  • Jaspers, K., The Origin and Goal of History, Londen: Routledge 1953.Collegeplank.
  • Kate, L. ten, Encyclopedie van de filosofie, van de Oudheid tot vandaag. Termen, begrippen, namen, stromingen, Amsterdam: Boom 2007.In de UvH-bibliotheek, bij Naslagwerken. Als paperback goed betaalbaar: € 37.50.
  • Latré, S., G. Vanheeswijck (red.), Radicale secularisatie? Tien hedendaagse filosofen over religie en moderniteit, Kapellen/Zoetermeer: Pelckmans/Klement 2013.Hierin m.n.: L. ten Kate, ‘In saecula saeculorum. De seculiere kant van de religie in het denken van Jean-Luc Nancy’, 65-82.Collegeplank.
  • Leezenberg, M., Islamitische filosofie Een geschiedenis, Amsterdam: Bulaaq 2002.Collegeplank.
  • MacCullogh, D., Geschiedenis van het christendom, Houten: Het Spectrum 2009.In de bibliotheek van de UvH, naslagwerken.
  • Seyyed Hossein, N., Islamic Spirituality: Foundations, New York: Crossroad 1997, vol. 1, pp. 1-23; 239-264.Idem, Islamic Spirituality: Manifestations, New York: Crossroad 1997, vol. 2, pp. 49-79;105-126.Collegeplank.
  • Smart, N. The World’s Religions, 2nd edition, Cambridge etc.: Cambridge University Press 1998.Collegeplank.
  • Stoker, W., W.L Van der Merwe (red.), Looking Beyond? Shifting Views of Transcendence in Philosophy, Theology, Art, and Politics, Amsterdam/New York: Rodopi 2012. Collegeplank.
  • Taylor, Ch., Een seculiere tijd, Rotterdam: Lemniscaat 2010.

Levensbeschouwelijke arbeidsmarktgerichte en academische vormingDit vak is vooral (1) levensbeschouwelijk en (2) academisch van karakter. De student krijgt een brede vorming op religiewetenschappelijk, cultuurfilosofisch en -historisch gebied.
  1. Bronnen en herbronnen zijn sedert de Renaissance typisch voor humanisme, als ook voor de monotheïstische religies, m.n. het christendom; 
  2. Voorts wordt in dit studieonderdeel ervaren dat kennis gesitueerd en contextueel is, en altijd het voorlopige resultaat is van wetenschappelijk en maatschappelijk debat.
Toelichting samenhang andere onderdelen
  • Inhoudelijke samenhang: 
De studenten verwerven in dit eerstejaars vak elementaire kennis van de religiewetenschap, de filosofie en de geschiedenis en actualiteit van het humanisme – als deeldisciplines van de humanistiek –, die hun in staat stelt deze kennis in het vervolg van de opleiding uit te breiden, en te verbinden met andere deeldisciplines van de humanistiek en met relevante praktische toepassingen, in het bijzonder met betrekking tot zingevingskwesties. Directe samenhang is er met het vak B1-ZIN2, waarin de student verder ingeleid wordt in de westerse filosofie, en in de relatie tussen filosofie en humanisme.

  • Didactische samenhang: 
Tevens is er een parallelle samenhang met het ook in deze onderwijsperiode gegeven vak Inleiding in de wetenschap (B1-ONDZ1), waarin onder meer je vaardigheid met academisch lezen en schrijven verder wordt ontwikkeld.