Academisch Jaar geopend met minister Ingrid van Engelshoven en Mardjan Seighali
6 september 2021
Ingrid van Engelshoven: 'Wat maakt ons solidair in plaats van solitair?'
Kritisch en reflectief
Tegelijk met de Opening in de Pieterskerk vond ook een alternatieve Opening plaats op het Pieterskerkhof. Deze Opening werd georganiseerd door de vakbonden samen met de groep WO in Actie. Rector Joke van Saane verwees naar de actie op het plein. "De actievoerders zijn (landelijke) collega’s van ons, werkzaam binnen onze eigen en binnen andere universiteiten; we hebben veel begrip voor hun grieven. Wat mij betreft echter hebben wij hier binnen deze muren toch wel een thema aan de orde dat kan concurreren met het thema van buiten: we maken vandaag even pas op de plaats om na te denken over waarom we een universiteit zijn, wat de waarde van wetenschap is, in het bijzonder binnen een universiteit als de onze."
Alternatieve Opening
Het protest staat niet op zichzelf, aldus Joke van Saane. "Als UvH staan wij middenin deze dynamiek en discussies, ook wij -en daarmee vertel ik de minister én de collega’s niets nieuws- komen structureel middelen tekort, ook wij hebben moeite om het belang van geesteswetenschappen te onderstrepen, ook wij moeten online onderwijs ontwikkelen (Ook als het bijvoorbeeld om het vak existentiële gespreksvaardigheden gaat, of om vakken waar studenten geoefend worden in participatie en democratisering of waar indringende medisch-ethische afwegingen worden geleerd). Dat legt veel druk op de universiteit. Ik durf echter ook te stellen dat het de UvH lukt om de focus te houden op waar het echt over gaat: de ontwikkeling van jonge mensen tot kritische, reflectieve en actieve deelnemers aan de samenleving, het verleggen van grenzen en perspectieven, het stellen van ongemakkelijke vragen, het streven naar een zinvolle en humane samenleving voor alle mensen. Dat laatste is immers de missie van deze universiteit."
Joke van Saane
Joke van Saane: "We zijn ongelooflijk gelukkig met de mogelijkheid om het jaar te starten met fysiek onderwijs, met live ontmoetingen met collega’s. Academisch onderwijs is zoveel meer dan brokjes kennis bij studenten laten landen, studenten en docenten zijn zoveel meer dan een hoofd in een scherm. We hebben het nodig om elkaar te ontmoeten, en ervaringen op allerlei niveaus te kunnen uitwisselen. (...) Mij staat ook dit jaar een universiteit voor ogen die mensen –studenten, medewerkers en de samenleving om ons heen- stimuleert tot een volwassen en niet angstige levenshouding, waarin ruimte is voor verantwoordelijkheid en sensitiviteit. Ruimte voor rationaliteit en gevoel. (...) Ik roep op om vanuit eensgezindheid en verbondenheid het beste van jezelf te geven en te vragen. Vanuit een inclusieve attitude, door jezelf én de ander te accepteren en door goede relaties met elkaar te onderhouden, door zelf betekenis en zin aan je leven te geven, en door een zekere autonomie te behouden: dat biedt een onbeschrijflijk potentieel, voor ons als mens en voor ons al Universiteit voor Humanistiek."
Solidair in plaats van solitair
Minister Ingrid van Engelshoven vroeg zich af op welke manier we de saamhorigheid en solidariteit kunnen terugvinden die we aan het begin van de coronacrisis in de samenleving zagen. "Wat kunnen we doen om er voor te zorgen dat de positieve krachten terugkeren, en blijvend zijn? Wat maakt ons solidair in plaats van solitair? Wat maakt van ons een land, een plek, waarin inwoners – wat er ook gebeurt – bereid zijn meer rekening te houden met grotere, collectieve belangen?"
Ingrid van Engelshoven
Ze gaf een aantal bouwstenen, om te beginnen in ons begrip van zorg. Zo liet ze zich mede inspireren door professor Joan Tronto, eredoctor van de Universiteit voor Humanistiek. "Tronto zegt dat zorg alles is dat wij doen om onze wereld te onderhouden, voortzetten en repareren, zodat we er zo goed als mogelijk in kunnen leven. Soms denk ik dat we opnieuw moeten leren delen. (...) Misschien, in lijn met ‘uw’ Joan Tronto, moeten we opnieuw leren hoe we onze wereld, groot en klein, zee en land, lucht en grond, straat en buurt,… onderhouden en verzorgen."
Ook wees ze op het belang van onderwijs en wetenschap, wat we van wetenschap kunnen leren. We zouden een voorbeeld kunnen nemen aan de moraal van de wetenschapper die altijd op zoek is naar een voortschrijdend inzicht, volgens de minister. Voortschrijdende inzichten zijn krachtig, maar maken de zoeker ook kwetsbaar. Daarom moeten we de wetenschapper nog beter beschermen. "Juist je eigen kennis ter discussie stellen – omwille van het voortschrijdend inzicht – getuigt van kracht. Maar iets wat je jaren geleden vermoedde of ontdekte, later juist weerleggen maakt ook kwetsbaar. Des te belangrijker is het dat we wetenschappers beschermen."
Als laatste pleitte ze voor een centralere plek voor cultuur en haar makers. Cultuur is het fenomeen bij uitstek dat ons helpt om onze meningen, gedrag en gevoelens te onderzoeken, en ons te verplaatsen in de ander. "Het is zaak om de komende jaren blijvende aandacht te hebben voor al die mensen, die ons willen inspireren en laten verwonderen. We hebben hen, en wat ze teweegbrengen, keihard nodig om die bruisende samenleving te zijn die we zo graag willen zijn."
Ze eindigde met een compliment aan het adres van de Universiteit voor Humanistiek. "Aan het begin van de coronacrisis hebben miljoenen Nederlanders laten zien dat wij het in ons hebben om een saamhorige en solidaire gemeenschap te zijn. En dat dit ons goed doet. We moeten elkaar er alleen af en toe even aan herinneren… Dát is wat ik hier vandaag heb willen doen. En om die reden was ik voor de opening van het academisch jaar graag úw gast. Want uw werk bevordert de positieve krachten tussen mensen. Maakt ons solidair in plaats van solitair. En daarom is de Universiteit voor Humanistiek een uniek en onmisbaar onderdeel van ons hoger onderwijs."
Download toespraak Ingrid van Engelshoven
Langzame start
Mardjan Seighali, voorzitter van het Humanistisch Verbond en directeur van de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF, wees op het belang van verdieping, reflectie en inspiratie in onderwijs. "Op onderwijs moet daarom ook niet bezuinigd worden, als het om tijd gaat. De maatschappij heeft het nodig dat studenten langzaam op gang kunnen komen. (…) We doen alles en iedereen tekort door alleen maar te focussen op snelheid en korte termijn resultaten. Onderwijs en onderzoek zijn een manier om los te komen van het alledaagse, van de waan van de dag. Ze zijn nodig om tot nieuwe perspectieven te komen. Alleen met die perspectieven kunnen we daadwerkelijk vooruit blijven gaan als maatschappij."
Mardjan Seighali
Download toespraak Mardjan Seighali
Promovendus Kors Visscher verwees naar de actievoerende collega’s van WO In Actie die een alternatieve opening organiseerden op het plein van de Pieterskerk, en wijdde zijn column aan het ambacht van kritiek. De waarde van de universiteit als opleidingsplaats zit hem niet alleen in het overdragen van inhoudelijke kennis, de waarde zit hem vooral in het leren van dit ambacht. En dit ambacht bestaat uit twee onderdelen: constructieve kritiek en intellectuele empathie. Constructieve kritiek gaat om het besef dat je eenzelfde probleem op meerdere manieren kunt benaderen, die allemaal intern valide zijn. Intellectuele empathie gaat erom dat je jezelf in de uitgangspunten van de ander kunt verplaatsen.
Kors Visscher
"Het bijbrengen van deze kritische vaardigheden is een arbeidsintensief proces, en zelf eigenlijk ook ambachtelijk. Het is iets anders dan het fabrieksmatige hoofden vullen met basiskennis uit een gestandaardiseerd curriculum. Het kan alleen in kleine groepen, met gemotiveerde docenten. Ik dank de collega’s buiten, die zich ervoor inzetten dat ik mijn ambacht kan blijven uitoefenen en over kan dragen op de studenten."
Levenswetenschap
Masterstudent Huib Pruymboom schetste tenslotte in een column zijn toekomstbeeld van de Universiteit voor Humanistiek, en riep de hele gemeenschap -docenten, onderzoekers en medestudenten- op om de wereld niet alleen te bezien als toeschouwer, op afstand, maar verschil te maken door je ook daadwerkelijk te verbinden met wat je bestudeert. Zo richtte hij zich tot de bachelor studenten "om naar je hart te luisteren en projecten op te zetten om verantwoordelijkheid te nemen voor onze gedeelde toekomst, studeren niet alleen te zien als theorie consumeren, maar ook te werken aan je eigen persoonlijkheid en je eigen idealen te produceren.”
Huib Pruymboom
Dit reikt verder dan alleen je medemens, zo benadrukte hij, dat gaat ook om het voortbestaan van de aarde. “Vanuit de Humanistiek zouden wij een verschil kunnen maken, niet langer als menswetenschap maar als nieuwe levenswetenschap. Laten we leren luisteren naar het leven op aarde (…) de zorgen voor morgen niet langer uitstellen en vanuit wijsheid en compassie een zinvolle toekomst tegemoet treden."
Download column Huib Pruymboom
Foto's: Lilian van Rooij.
Maandag 6 september opende rector Joke van Saane het nieuwe academische jaar van de Universiteit voor Humanistiek. Speciale gasten waren Ingrid van Engelshoven, (demissionair) minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en Mardjan Seighali, de nieuwe voorzitter van het Humanistisch Verbond en directeur van de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. Het thema van de feestelijke opening in de Pieterskerk in Utrecht was ‘Waardevolle kennis’. Promovendus Kors Visscher en student Huib Pruymboom sloten af met een column.