Hoe effectonderzoek geestelijke verzorging kan ondersteunen

10 januari  2021

Geestelijke verzorging staat in onze tijd voor een paar grote uitdagingen. Zo hebben geestelijk verzorgers te maken met een sterk veranderend religieus landschap. Steeds minder mensen rekenen zich tot christelijke denominaties, de diversiteit aan levensbeschouwingen neemt toe en de zogenaamde groep ‘ongebondenen’ groeit. Ook neemt de religieuze invloed in de publieke sfeer af. Hierdoor staat de oorspronkelijke (christelijke) religieuze legitimering van geestelijke verzorging onder druk. Bovendien wordt van geestelijke verzorging verwacht dat het beroep zich in de uitoefening baseert op onderzoeksresultaten (evidence-based), en dat het de meerwaarde geestelijke zorg aantoont door middel van wetenschappelijk onderzoek. 

Als gevolg van beide uitdagingen neemt de roep om effectonderzoek toe. Tegelijk zijn sommige geestelijk verzorgers terughoudend ten opzichte van deze ontwikkeling, uit vrees dat door onderzoek, en met name effectonderzoek, de centrale waarden van het vak uit het oog worden verloren. Om de relatie tussen effectonderzoek en geestelijke verzorging verder te verkennen, richt Annelieke Damen zich in haar proefschrift op de vraag: Hoe kan effectonderzoek geestelijke verzorging in de 21ste eeuw ondersteunen? Ze maakt gebruik van theoretische, kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden, en kijkt hierbij naar Nederland en de Verenigde Staten. 

Prioriteiten

In de eerste studie onderzoekt Damen de onderzoeksprioriteiten van Nederlandse en Amerikaanse geestelijk verzorgers. Beide groepen noemen onderzoek naar de effecten van geestelijke verzorging als prioriteit nummer één. 

Vervolgens onderzoekt ze hoe dit effectonderzoek passend vorm kan krijgen, waarbij ze rekening houdt met de weerstand tegen effectonderzoek. In haar onderzoek wijst ze erop dat er een valse tegenstelling wordt geschetst tussen procesgerichte of doelgerichte geestelijke verzorging. Naast procesgericht, zijn geestelijk verzorgers ook doelgericht want zij streven er in hun praktijk naar veranderingen ten goede teweeg te brengen bij hun cliënten. Deze veranderingen ten goede vertegenwoordigen de centrale waarden, of de doelen, waar geestelijk verzorgers zich (vaak impliciet) op richten. Effecten kunnen begrepen worden in termen van deze doelen: praktijken van geestelijke verzorging hebben een goede uitkomst als ze bijdragen aan de doelen van geestelijke verzorging. Effectonderzoek naar geestelijke verzorging behoort aan te sluiten bij deze intrinsieke doelen. 

In een vervolgstudie brengt Damen de doelen van geestelijke verzorging uit de literatuur in kaart. Ze onderscheidt zes doelen: levensbeschouwelijke vitaliteit en plausibiliteit, het verwerken van levensgebeurtenissen, het verdiepen van spiritualiteit, relationele verbondenheid, welbevinden en de uitoefening van de vrijplaats. 

In vijf verdere studies gaat Damen in op bouwstenen rondom effectonderzoek. Ze brengt spirituele behoeften van Nederlandse en Amerikaanse patiënten in kaart om in later onderzoek te kunnen kijken of het gesprek met de geestelijke verzorger effect heeft op deze behoeften. Daarnaast valideert ze een mogelijk meetinstrument. Het proefschrift eindigt met studies naar de bijdragen van geestelijke verzorging in de gezondheidszorg.

Nadere informatie over promotie.

Steeds vaker wordt er gevraagd om wetenschappelijke onderbouwing van de effecten van geestelijke verzorging. Hoe doe je dat op een goede manier? Promovendus Annelieke Damen ging op zoek naar passende methoden om (effect)onderzoek te verrichten naar geestelijke verzorging. Ze keek hierbij naar zowel de Nederlandse als de Amerikaanse context. Ze verdedigt haar proefschrift op 18 januari 2022 aan de Universiteit voor Humanistiek. Steeds vaker wordt er gevraagd om wetenschappelijke onderbouwing van de effecten van geestelijke verzorging. Hoe doe je dat op een goede manier? Promovendus Annelieke Damen ging op zoek naar passende methoden om (effect)onderzoek te verrichten naar geestelijke verzorging. Ze keek hierbij naar zowel de Nederlandse als de Amerikaanse context. Ze verdedigt haar proefschrift op 18 januari 2022 aan de Universiteit voor Humanistiek.