Gaby Jacobs: 'Geestelijke verzorging levert unieke bijdrage aan samenleving'

23 januari 2020

(Zie ook interview met Zorg+ Welzijn: 'Meer aandacht voor existentiële behoeften')

De geestelijke verzorging is volop in beweging. De afgelopen decennia is de invloed van religieuze en levensbeschouwelijke tradities op het maatschappelijke leven sterk gekrompen. In 2017 rekende voor het eerst een meerderheid van de Nederlandse bevolking van 15 jaar of ouder zich niet tot een religieuze groepering. Niet-religieus gelieerd zijn betekent echter niet dat mensen geen diepgeworteld verlangen hebben naar een zinvol leven, of dat zij niet worstelen met existentiële vragen. De belangstelling voor dit soort vragen neemt de laatste tijd juist toe.

Tegelijkertijd zien we ook een toename in de diversiteit aan levensbeschouwingen in Nederland, want met de immigratie van mensen uit andere werelddelen en de toenemende digitale verbindingen tussen landen en continenten is onze samenleving in levensbeschouwelijk en cultureel opzicht pluriformer geworden. Daarbij zijn levensbeschouwingen zelf dynamischer en vaak meervoudig van aard. Deze twee bewegingen vormen samen een interessante paradox en ook de context waarin de geestelijk verzorger haar werk doet. 

Tot slot worden ook de werkgebieden van geestelijk verzorgers uitgebreid. Zo zijn in het afgelopen jaar geestelijk verzorgers aangesteld bij de politie, of in het aardbevingsgebied in Groningen. Recent heeft het ministerie van VWS een stevige financiële impuls gegeven aan geestelijke verzorging in de eerstelijnszorg, waarmee ze het belang erkent van zingeving en levensbeschouwing in de zorg voor mensen in de thuissituatie. 

Breukervaringen

Een geestelijk verzorger streeft er naar bij te dragen aan existentiële zingeving. Het ervaren van zingeving komt vaak onder druk te staan als er zich iets ernstigs in je leven voordoet. Of zoals Jacobs uitlegt: “Zin – of het gemis daaraan – toont zich in breukervaringen. Het zijn ervaringen die niet controleerbaar of beheersbaar zijn, waarin we geraakt worden door iets of iemand, zoals bij de geboorte van een kind, het overlijden van een geliefde, een natuurramp, een prachtig muziekstuk (…) Het zijn existentiële ervaringen die ons confronteren met onze nietigheid en kwetsbaarheid, met niet-weten (hoe te leven) of juist met de ervaring van heelheid, dat het leven ‘goed’ of ‘mooi’ is.”

Jacobs onderscheidt vier typen ervaringen: de al eerder genoemde breukervaringen (gebeurtenissen als ziekte en sterven of verlaten worden), ontologische onzekerheid (als je geconfronteerd wordt met het fundamenteel onbeheersbare en onvoorspelbare van het leven), maatschappelijke grenssituaties (situaties van mensonwaardigheid) en morele spanningen (het botsen van persoonlijke en professionele waarden). Dat zijn doorgaans ervaringen waar zorg- of sociale professionals vaak geen raad mee weten. 

Jacobs laat zien wat de kwaliteiten zijn van de geestelijk verzorger op dit terrein als normatieve – levensbeschouwelijk geïnspireerde – professional die gespecialiseerd is in relatie, dialoog en verbinding. Ze pleit daarbij voor meer grens-overstijgende samenwerking in onderzoek en het opleiden van geestelijk verzorgers.

Download oratie

Gaby Jacobs (1970) werd geboren in Heerlen en studeerde Toegepaste Sociale Psychologie en Vrouwenstudies aan de Katholieke Universiteit Brabant. Ze promoveerde in 2001 aan de Universiteit voor Humanistiek op een onderzoek naar geestelijke verzorging en vrouwenhulpverlening. Zij werkte eerder aan Keele University (UK) en als lector bij Fontys Hogescholen.

Een geestelijk verzorger, - iemand die professionele begeleiding, hulp en advies geeft bij vragen over zingeving en levensbeschouwing- , levert een unieke bijdrage aan onze samenleving. Zo bepleit prof.dr. Gaby Jacobs, hoogleraar Geestelijke Verzorging aan de Universiteit voor Humanistiek, in haar inaugurele rede die ze uitspreekt op 23 januari. In Zin in geestelijke verzorging komt ze tot een kritische doordenking hoe geestelijke verzorging in onze huidige tijd vorm kan krijgen. U kunt de rede downloaden.