Opening Academisch Jaar over de relatie tussen wetenschap en activisme
3 september 2024
Waar ligt de grens tussen wetenschap en activisme? En hoe kunnen we hier als universiteit ruimte voor betekenis in blijven scheppen? Met een bijeenkomst over deze vragen opende rector Joke van Saane maandag 2 september het nieuwe academisch jaar van de Universiteit voor Humanistiek. Met bijdragen van bijzonder hoogleraar Manuela Kalsky, universitair hoofddocent Caroline Suransky en student Yannick Brito Alves. Muziek was er van studenten Lennart Stomp, Robin van Bavel, Roos Hendriks en Roos Uijland.
Zoals rector Joke van Saane uitlegde in haar openingsrede: “Net als op de andere universiteiten en instellingen voor hoger onderwijs in Nederland hebben wij in het achterliggende jaar gesprekken gevoerd over de positie van de universiteit, en preciezer nog van het college van bestuur, ten opzichte van het conflict in het Midden Oosten. Dat waren -zacht uitgedrukt- intensieve gesprekken waar groepen binnen de UvH tegenover elkaar stonden en elkaar ook maar moeilijk konden bereiken. Deze gesprekken riepen ook de vraag op waar de grens ligt tussen wetenschap en handelen, tussen wetenschap en activisme. Is er eigenlijk wel een grens? En ligt die grens voor de UvH met haar wortels in het humanisme, anders dan bij een andere universiteit?”
Er is niet één sluitend antwoord op de vraag hoe we die grens tussen wetenschap en activisme met elkaar vaststellen en beantwoorden, aldus de rector. “Ook mijn antwoord op die vraag kan nooit het eind van de discussie betekenen. Wel zoek ik in mijn antwoord naar de grondslag van de universiteit als instituut in de samenleving. Een universiteit is vóór alles een academische gemeenschap met als kerntaken wetenschappelijk onderzoek en onderwijs.” In haar rede legt ze uit wat dat volgens haar van een universiteit vraagt.
Joke van Saane nodigt iedereen uit om hierin van elkaar te leren, elkaar serieus te nemen, elkaar recht te doen. “Hoe maken wij ruimte voor betekenis? Dat vergt een open houding, en dat vergt academische discipline. Met gemakzucht en vastgetimmerde opinies komen we niet ver ben ik bang. Het vereist moed om te blijven luisteren, om zelfkritisch te blijven, om nieuwe inzichten toe te laten, om emoties en rationaliteit in balans te houden. We zullen het met elkaar moeten doen, en we zullen moeten leren om met verschillen om te gaan.”
Bezuinigingen
Aandacht was er ook voor de op handen zijnde bezuinigingen van het nieuwe kabinet. Joke van Saane: “Wij zijn ervan overtuigd dat wij als universiteit een belangrijke bijdrage leveren aan de samenleving. Aan het begin van dit academisch jaar houden we ons hart vast vanwege de door het kabinet aangekondigde substantiële bezuinigingen op wetenschap en onderwijs. Weet wat je doet als overheid als je gaat korten op onderzoeksprojecten naar polarisatie, burgerschap, eenzaamheid onder ouderen, de mentale gevolgen van de corona-crisis, de omgang met de toeslagenouders, mentaal welzijn van jongeren -en ik kan nog wel even doorgaan met het noemen van typische UvH projecten. Dan laat je korte termijn financiële winst toch echt prevaleren boven de lange termijn investeringen in de samenleving.”
Openingsrede Joke van SaaneVerbinding tussen wetenschap en activisme
De bijeenkomst werd vervolgd met voorbeelden van manieren waarop medewerkers en studenten invulling geven aan wetenschap en activisme. Bijzonder hoogleraar Manuela Kalsky vertelde over haar achtergrond als theologe, studerend in de jaren tachtig van de vorige eeuw, de tijd van de bevrijdingsbewegingen en de opkomst van geëngageerde wetenschapsbeoefening. Later zag ze de Nederlandse samenleving veranderen door secularisatie, individualisering, globalisering en digitalisering. Groeiende polarisatie en wij-zij denken waren voor haar aanleiding om met het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving een onderzoeksprogramma te starten: op zoek naar een ‘nieuw wij’ in Nederland. Dat leidde onder andere tot de oprichting van het platform Nieuw Wij. Inmiddels is Manuela Kalsky bijzonder hoogleraar op de Karen Armstrong Leerstoel voor Religie, Waarden en Maatschappelijke Transformaties aan de Universiteit voor Humanistiek.
Bijdrage Manuela Kalsky
Bachelorstudent en activist Yannick Brito Alves gaf een filosofische reflectie op het begrip ‘Openheid’ en dan vooral hoe dit begrip een rol speelt in de universiteit-bestuurlijke reactie op de roep van studenten en medewerkers om een academische boycot van Israël. Bestuurders legden in hun reacties de nadruk op openheid en academische vrijheid. Hij ziet in deze openheid een paradox. Openheid is in zijn ogen namelijk ‘schijnbaar neutraal’ omdat de eigen positie van het bestuur niet duidelijk wordt en hiermee ook bepaalde mechanismen van uitsluiting onzichtbaar blijven.
Bijdrage Yannick Brito Alves
Caroline Suransky is universitair hoofddocent aan de UvH en associate professor Education Policy Studies aan Stellenbosch University in Zuid-Afrika. Ze vertelde over de manier waarop zij als docent-onderzoeker de relatie tussen wetenschap en activisme invult. In haar opvatting zorgt de ernst en urgentie van de klimaatcrisis er voor dat deze relatie in een nieuw daglicht komt te staan. Voor haar is het belangrijk om wetenschap en activisme meer met elkaar te verbinden. Ze legde dit uit aan de hand van twee voorbeelden uit haar eigen praktijk: het Franse interdisciplinaire collectief S-Composition en een citizen science project getiteld Diamonds on the Soles of our Feet in de provincie Limpopo in Zuid Afrika.
Fotografie
Lilian van RooijWaar ligt de grens tussen wetenschap en activisme? En hoe kunnen we hier als universiteit ruimte voor betekenis in blijven scheppen? Met een bijeenkomst over deze vragen opende rector Joke van Saane maandag 2 september het nieuwe academisch jaar van de Universiteit voor Humanistiek. Met bijdragen van bijzonder hoogleraar Manuela Kalsky, universitair hoofddocent Caroline Suransky en student Yannick Brito Alves. Muziek was er van studenten Lennart Stomp, Robin van Bavel, Roos Hendriks en Roos Uijland.
