Constandse, Anton Levien (1899-1985)

Van 1954 tot 1964 was Constandse vaste medewerker van het humanistisch wetenschappelijk tijdschrift Rekenschap. Hij was lid van het hoofdbestuur van het Humanistisch Verbond van 1957 tot 1961. Vanaf 1964 tot 1974 hield hij lezingen voor het Verbond en was vanaf 1968 tot 1970 hoofdredacteur van het blad Mens en Wereld.


In twee radioprogramma’s in 1985 wordt ingegaan op het leven en denken alsmede over het overlijden van Anton Constandse. In een opname van een lezing in 1981 spreekt Constandse over 125 jaar Dageraad De Vrije Gedachte. In een VPRO-radio-interview in 1979 gaat Constandse in op zijn verblijf in kampen in de oorlog, op homosexuelen in het verzet, op antisemitisme  en de actualiteit van fascisme.


In 1973 ontving hij de Dr. J.P. van Praag‑prijs omdat hij `tallozen bewust maakte van de waarden van het vrije denken en het humanisme'.


Constandse noemde zich vanaf 1917 `sociaal‑anarchist', maakte onder meer de bladen Alarm (van 1922 tot 1926) en de opvolger Opstand (1926 & 1927).  In Alarm werd op ongemeen felle toon het bonzendom van rechts en van links (inclusief de anarchisten) en hun vakorganisaties aangevallen. 

Opstand combineerde een radicaal anarchistische toon met radencommunistische opvattingen over de directe arbeidersorganisatie. 

Nadat Constandse in 1937 de Spaanse burgeroorlog had bezocht, nam hij met spijt afstand van het anarchisme als praktisch politiek programma. Wel bleef het anarchisme de rest van zijn leven een cultureel uitgangspunt voor hem. In de oorlog werd Constandse als gijzelaar vastgehouden in diverse kampen. In de jaren '60 ontdekte de protestgeneratie hem als inspirator.


Lezing 16-02-1976 Anton Constandse (140-A)

Onderwerpen:

*  geschiedenis van Haarlem,

*  geestelijke structuur van de stad,

*  historie en activiteiten van de afdeling Haarlem van De Vrije Gedachte.

Beschrijving lezing 16-02-1976 Anton Constandse          PDF-bestandOD-140-A

Audiobestand lezing 16-02-1976 Anton Constandse       AudioMP3-140-AudioA


Lezing  1977 Anton Constandse (140-B)

Onderwerpen:

*  Opname wordt uitgewerkt; nader informatie volgt.

Beschrijving lezing 1977 Anton Constandse              PDF-bestandOD-140-B

Audiobestand lezing 1977 Anton Constandse          AudioMP3-140-B


Radioprogramma met Anton Constandse over Colijn in ‘Het voordeel van de twijfel ‘ (MP3-068-A)

Onderwerpen:

*  Constandse over Colijn in interview in ongeveer 1978.

*  In 1919 Colijn terug in de politiek. 1920 Anti-revolutionair. Hard in Atjeh oorlog, later man

*  van bezuinigingen en hard voor werklozen. Voor huidige anti-revolutionairen met meer

*  sociaal gevoel moet het een bittere herinnering zijn.

*  In brochure van Constandse uit 1924 ‘God is het kwaad’ citeert hij Schopenhauer.

Beschrijving radioprogramma 1978  Anton Constandse                 PDF-bestandOD-068-A

Audiobestand radioprogramma 1978  Anton Constandse               AudioMP3-068-A


Radio-interview  24-05-1979 deel 1 met Anton Constandse (MP3-125-A)

Onderwerpen:

*  Constandse als gijzelaar in kamp Haaren,

*   een anonieme homoseksueel die in 18 kampen zat,

*  homoseksuelen in het verzet,

*  Jef Last, Rob Tielman, Frits Kief .

Beschrijving radio-interview   deel 1            OD-125-A  (niet beschikbaar)

Audiobestand radio-interview deel 1          AudioMP3-125-A


Radio-interview  24-05-1979 deel 2 met Anton Constandse (MP3-125-B)

Onderwerpen:

*  Constandse over anti-semitisme en historische (religieuze) Jodenvervolging,

*  actualiteit van fascisme,

*  Rob Tielman,

*  boekbespreking Ben Sijes’ rapport over zigeuners.

Beschrijving radio-interview   deel 2            OD-125-B  (niet beschikbaar)

Audiobestand radio-interview deel 2         AudioMP3-125-B


Lezing  Constandse op zijn 82ste verjaardag in 1981 voor De Vrije Gedachte  (067-A en B)

Onderwerpen:

* Over 125 jaar Dageraad De Vrije Gedachte.

* Begin 1856 waren er weinig onkerkelijken.

* Nu ongeveer twee en half miljoen bewust

* Invloed van de ‘Verlichters’ begint in de 18e eeuw: Montesquie, Voltaire, Rousseau, Markies de Sade, La Mettrie,   d’Holdach, Sot de Mato. Later in de brieven van Saartje Burgerhart.

*  In het jaar 1848 ontstaan veel revolutionaire ideeën. Eerste manifest van de communistische beweging.

*  Wet van Thorbecke: voorrechten van de kerken sterk verminderd.

*  Na 1848 opkomst vrijdenkersbeweging.

*  Boek Junghuhn in 1854 aanklacht christelijke civilisatie in Europa.

*  Op 11 oktober Vereniging Dageraad officieel gesticht.

*  Wat verstonden zij onder natuurlijke ethica? ‘De mensen zijn zich bewust van wat goed en kwaad is door instinct’. Teruggaan tot Spinoza: ‘De wetten Gods zijn ons in het hart geschreven’. Een soortinstinct: solidair zijn met medemens. Darwin. Basis voor de Dageraad.

*  Feuerbach, Spinoza worden besproken.

*  Uitgever Gunst en Giessenburg deed veel aan verspreiding publicaties.

*  Het socialisme voerde niet de boventoon in de Dageraad. Een tijdelijke breuk tussen socialisten en liberalen.

*  De Dageraad voerde strijd tegen het kolonialisme, voor gelijkheid van mannen en vrouwen, tegen het afleggen van de eed, voor gratis openbaar onderwijs, hervorming van strafwetten, kwam op voor minderheden, zoals tegen de Jodenvervolging in Oost-Europa.

*  Strijd tegen de Krimoorlog, strijd voor ontwapening.

Beschrijving lezing 1981 Anton Constandse        deel 1 en 2 PDF-bestandOD-067-A+B

Audiobestand lezing 1981 Anton Constandse       deel1:  AudioMP3-067-A 

Audiobestand lezing 1981 Anton Constandse       deel 2 : AudioMP3-067-B 

 

Radioprogramma VPRO 'Het Gebouw' 29-03-1985 In memoriam  Constandse (MP3-065-A)

Onderwerpen:

* “In memoriam Anton Constandse” uitgesproken door Wouter Gortzak naar aanleiding van het overlijden van Constandse een week eerder.

Beschrijving    radioprogramma  'In memoriam Anton Constandse'      PDF-bestandOD-065-A

Audiobestand radioprogramma  'In memoriam Anton Constandse'      AudioMP3-065-A 


Radioprogramma over het overlijden van Constandse (MP3-076 A en B) van HV radio op Hilversum 2 op 29-03-1985 en KRO`s Echo.

Onderwerpen:

*  Constandse als vriend;

*  Constandse over zijn moeder en haar begrafenis;

*  de dood.

Beschrijving    radioprogramma HV en KRO   Anton Constandse      PDF-bestandOD-076-A+B

Audiobestand radioprogramma  HV en KRO Anton Constandse      deel 1: AudioMP3-076-A

Audiobestand radioprogramma  HV en KRO Anton Constandse      deel 2: AudioMP3-076-B 


Radioprogramma naar aanleiding van de eerste Anton Constandse Dag (144)

Onderwerpen: Een portret van Constandse over onder andere:

*  Militarisme

*  Zijn loopbaan en idealen

*  De monarchie

*  Het Vaticaan

*  Zijn geloof in een nieuwe maatschappij.

Beschrijving radioprogramma over de eerste Anton Constandse Dag            PDF-bestandOD-144

Audiobestand radioprogramma over de eerste Anton Constandse Dag        AudioMP3-144


Anton Constandse, viering 120 jaar vrijdenkers (MP3-142)

Onderwerpen: viering 120 jaar vrijdenkers.

Beschrijving geluidsopname           OD-142 (niet beschikbaar)

Audiobestand geluidsopname        AudioMP3-142 


Lezing 16-12-1984 Anton Constandse tegen komst van de Paus in Nederland (MP3-129)

Onderwerpen: Tegen de komst van de Paus in 1985

Beschrijving lezing 16-12-1984  Anton Constandse            OD-129 (niet beschikbaar)

Audiobestand lezing 16-12-1984  Anton Constandse        AudioMP3-129


Radio-interview  19-09-1990  Bert Gasenbeek over Anton Constandse (MP3-069)

Onderwerpen:

*  Biografie over Anton Constandse,  

*  Politiek,

*  Christendom, 

*  Detentie van Constandse in Veenhuizen, klachtschrift,

*  Geschiedenis van het gevangeniswezen

Beschrijving radio-interview 19-09-1990 Bert Gasenbeek over Constandse            PDF-bestandOD-069

Audiobestand radio-interview 19-09-1990  Bert Gasenbeek over Constandse       AudioMP3-069

 


Geboren op 13-9-1899 , overleden op 24-3-1985. `Vrijdenker, humanist en libertijn [= anarchist], in die volgorde', volgens hemzelf.