Zingeving en psychotherapie bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis
23 mei 2025
Het promotieonderzoek van Angelien Steen draait om de vraag: Hoe hangt een persoonlijkheidsstoornis samen met zingeving in de context van klinische psychotherapie? Om deze vraag te beantwoorden, voerde ze een aantal deelstudies uit. Zo vergeleek ze aspecten van zingeving tussen patiënten met en zonder persoonlijkheidsstoornis. Ook onderzocht ze hoe de ervaringen van zingeving veranderden tijdens intensieve psychotherapie.
Uit het proefschrift blijkt dat de ervaren zingeving significant toeneemt na intensieve psychotherapeutische behandeling. Therapie speelt een belangrijke rol in het overwinnen van gevoelens van zinloosheid. Wel is er een methodologische beperking: er ontbreekt een controlegroep en een follow-upmeting, waardoor langetermijneffecten niet konden worden vastgesteld.
Levensverhalen
In kwalitatieve studies onderzocht Angelien Steen in het bijzonder (herschreven) levensverhalen als onderdeel van de psychotherapie. Hierbij kwamen allerlei thema’s aan de orde, zoals narratieve identiteit, oriëntatie in de morele ruimte, zelfsturing, zelftranscendentie, religieuze en spirituele levensbeschouwingen, depressieve symptomen, en de belangrijke rol van verbondenheid in relatie tot zingeving. De uitkomsten wijzen op nauwe verwevenheid en dynamiek tussen persoonlijkheidsfuncties en dimensies van zingeving.
Het onderzoek van Angelien Steen draagt bij aan theorievorming en behandelpraktijk ten aanzien van zingeving in de loop van (dag-) klinische psychotherapie. Het draagt ook bij aan de wijze waarop patiënten met een persoonlijksheidstoornis en een gebrek aan zingeving geholpen kunnen worden.
Psychotherapie kan baat hebben bij een explicietere focus op zingeving. Geestelijk verzorgers kunnen bijdragen door patiënten te helpen bij existentiële vraagstukken. Het verkennen van zingeving binnen de context van persoonlijkheidsstoornis laat zien dat zowel de aanwezigheid als het ontbreken van zingeving een cruciale invloed heeft op het welzijn. Intensieve psychotherapie kan hierin een sleutelrol vervullen door voorwaarden te scheppen voor het vinden, creëren en ontwikkelen van zingeving. Een zinvol leven kunnen leiden behelst vaak een langdurig proces, waarbij therapie slechts één – maar vaak cruciale – fase vormt.
Angelien Steen is psychiater/ psychotherapeut bij het Expertisecentrum voor Transdiagnostische Psychotherapie GGz Centraal. Ze is binnen GGz Centraal als supervisor en docent betrokken bij de A-opleiding en als supervisor bij de P- opleiding. Ze is bestuurslid van de Vereniging Medische Staf en voorzitter van de commissie suïcidaliteit. Ze is lid van de Raad van Toezicht bij Atelier Totem in Zeist.
Lees ook
Heeft het zin? De rol van zingeving bij cliënten met een persoonlijkheidsstoornis – GGz Centraal
Intensieve therapie speelt een belangrijke rol in het overwinnen van gevoelens van zinloosheid bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis. Angelien Steen onderzocht de rol van zingeving bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis die een (dag-) klinische psychotherapeutische behandeling kregen van 9 tot 12 maanden. Ook keek ze naar het belang van levensverhalen in de therapie. Vrijdag 23 mei verdedigde zij haar proefschrift Meaning in life in personality disorder. Studies in the context of clinical psychotherapy</em> aan de Universiteit voor Humanistiek.
