De kwetsbare balans tussen wonen en zorgen in seniorencomplexen

5 juni 2025

De Nederlandse overheid stimuleert dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen en de meeste ouderen willen dat zelf ook. Om in de behoefte aan zelfstandige woonruimte te voorzien kent Nederland een groot aantal wooncomplexen die specifiek voor ouderen zijn bedoeld. Deze complexen beschikken vaak over extra voorzieningen, zoals een gemeenschappelijke ruimte waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en deel kunnen nemen aan gezamenlijke activiteiten. Het rapport bevat bevindingen van een onderzoek in een aantal seniorencomplexen die behalve het wonen ook een “plus” aanbieden. 

Die “plus” wordt op verschillende manieren ingevuld. In de Seniorencomplexen van de Vrijzinnig Religieuze Stichting Seniorenhuisvesting Zuid Veluwe (VRSSH) in Bennekom en Wageningen is de “plus” dat er vaste bewonerscoördinatoren in dienst zijn die bewoners ondersteunen bij het organiseren en stimuleren van gezamenlijke activiteiten. In de Rotterdamse complexen bestaat de “plus” uit de aanwezigheid van een zorgaanbieder in het complex die nauw samenwerkt met een welzijnsorganisatie en de corporatie. 

Belangrijkste bevindingen

• De ervaringen in de onderzochte complexen vertonen veel overeenkomsten. De meeste bewoners zijn tevreden over het wonen in hun seniorencomplex. Ze vinden het prettig dat medebewoners elkaar kennen en respectvol met elkaar omgaan. Ze zijn bereid om zo nodig onderlinge hulp te bieden, zolang dat om lichte vormen van praktische hulp gaat.
  
  
• De bewoners van de Rotterdamse complexen zijn vaker teleurgesteld over de onderlinge contacten. De bewonerspopulatie in deze complexen is veel diverser dan in de VRSSH-complexen, waardoor het lastiger is om gelijkgestemden te vinden. 
  
  
• De grotere diversiteit hangt samen met het toelatingssysteem voor de complexen. De VRSSH is een levensbeschouwelijke stichting die het voordrachtsrecht heeft voor bewoners en mensen kan voordragen die passen in het complex. Dit bevordert de homogeniteit en de saamhorigheid in deze complexen. De Rotterdamse complexen hebben dat niet, waardoor geen selectie vooraf plaatsvindt. Zij hebben bovendien de verplichting om een bepaald aandeel bewoners uit kwetsbare groepen te huisvesten wat tot een grotere diversiteit leidt, zowel in zorgbehoefte als achtergrond van bewoners. 
  
  
• De grotere diversiteit heeft tot gevolg dat er in Rotterdamse complexen meer zorgen zijn over veiligheid, terwijl bewoners de VRSSH-complexen als een veilige omgeving ervaren. 
  
  
• Een ander verschil is dat de bewonerscoördinatoren in de VRSSH-complexen gesprekken voeren met mensen die op de wachtlijst staan om hen te informeren over de gang van zaken in het complex. Zo weten nieuwe bewoners beter wat ze kunnen verwachten. In de Rotterdamse complexen is deze persoonlijke aanpak minder vanzelfsprekend en moeten nieuwe bewoners zelf hun weg vinden.
  
  
• Een voordeel van de Rotterdamse complexen is de aanwezigheid van een vaste zorgaanbieder in elk complex. Hierdoor zijn deze complexen goed voorbereid op de toenemende zorgvraag van bewoners. Dat is belangrijk omdat de criteria voor verpleeghuiszorg steeds verder worden aangescherpt. In de VRSSH complexen is dat juist een uitdaging. Daar is geen vaste zorgaanbieder beschikbaar, terwijl het aandeel bewoners met een grotere zorgbehoefte ook hier zal toenemen. 
  
  
• Het aantal zorgbehoevende bewoners heeft ook invloed op de onderlinge verhoudingen in een complex. Als een te groot beroep wordt gedaan op de onderlinge zorg, neemt de bereidheid af om iets voor anderen te doen. Om de saamhorigheid in de complexen te behouden, moet hier tijdig op worden ingespeeld.

Rapport ‘We willen hier nooit meer weg.’ Een onderzoek naar ervaringen met sociale contacten en zingeving in seniorenwooncomplexen te Bennekom, Wageningen en Rotterdam, van Johanneke Klaassens, met medewerking van Anja Machielse en Laurens ten Kate.

Wat gebeurt er in je leven als je de stap zet naar een appartement binnen een seniorencomplex? Johanneke Klaassens van de Universiteit voor Humanistiek onderzocht ervaringen met sociale contacten en zingeving in wooncomplexen in Bennekom, Wageningen en Rotterdam. De meeste bewoners zijn tevreden over het wonen, wel heeft het aantal zorgbehoevende inwoners invloed op de onderlinge verhoudingen in een complex. Als een te groot beroep wordt gedaan op de onderlinge zorg, neemt de bereidheid af om iets voor anderen te doen. Bekijk de resultaten in het rapport ‘We willen hier nooit meer weg.’