‘Werken aan zingeving is nooit af’
“De master Humanistiek is juist in deze tijd een heel relevante opleiding. De huidige grote vragen in de samenleving hebben direct invloed op de zingevingsvragen van mensen, bijvoorbeeld op de worstelingen van jongeren met de klimaatcrisis en de vraag of er nog een toekomst voor de generaties hierna is.”
“In de master zien we zingeving niet alleen als een individuele zoektocht, maar altijd ook in de context van organisaties en de maatschappij. Het gaat er om hoe jij vanuit jouw positie iets kunt betekenen voor anderen op het gebied van zingeving. Het gaat ook om de ruimte die je kunt creëren voor zingevingsvraagstukken binnen organisaties en in de samenleving als geheel. We onderzoeken kritisch hoe organisaties en de samenleving zijn ingericht. Wie vinden er hun leven makkelijk zinvol, en voor wie is dat veel lastiger of zelfs een bijna een ondoenbare opgave? Welke ruimte is er voor mensen of groepen voor wie zingeving niet vanzelfsprekend is? In de opleiding kijken we steeds naar hoe de verschillende lagen waarop zingeving zich afspeelt op elkaar van invloed zijn. Dat maakt onze opleiding uniek.”
Interdisciplinaire benadering
“Ook de theorie die we bestuderen is afgestemd op de verschillende niveaus van zingevingsvraagstukken: individueel, organisaties en de samenleving als geheel. Daarom maken we gebruik van verschillende disciplines en verbinden die met elkaar. Als het om individuele zingeving gaat, heb je veel aan inzichten uit de psychologie, en als je vindt dat ook organisaties er toe doen, dan moet je iets van organisatietheorieën en ethiek weten. Kijkend naar samenlevingen kom je ook op het terrein van sociologie en filosofie, soms ook geschiedenis en culturele antropologie. De kracht van onze opleiding is dat we echt interdisciplinair te werk gaan. De verschillende disciplines bestuderen we niet los van elkaar, maar altijd in samenhang.”
Humanistische inspiratie
“De humanistische bril is door de hele opleiding heen geweven. We nemen altijd de invloed van sociale en politieke structuren op het leven van mensen mee. Hiervoor gebruiken we vaak de term humanisering: het streven om in de wereld ruimte te maken voor ieders zingeving. Het humanistische zit dus ook in de gerichtheid op allen, niet slechts op één individu. Hoe kunnen we de samenleving zo inrichten dat het voor iedereen zo goed mogelijk werkt? Hoe komt het dat het leven van de een belangrijker wordt gezien dan van een ander, en welke normen spelen erbij? En hoe zorg je ervoor dat het leven van mensen niet al van tevoren bepaald wordt door hun positionering in de samenleving? Hoe kun je verder ervoor zorgen dat mensen in staat zijn hun leven te veranderen?
Belangrijk is ook dat we erkennen dat conflicten bij het zoeken naar zingeving horen, en dat het ook een zoektocht blijft. Het is nooit klaar.”
Drie denkers
“Als ik drie denkers zou moeten noemen die in de opleiding centraal staan, dan zijn dat Charles Taylor, Sara Ahmed en Judith Butler. Alle drie zijn filosofen, en dat is geen toeval, want filosofie helpt juist om de verschillende wetenschappelijke perspectieven met elkaar te verbinden.
Charles Taylor beschrijft de existentiële situatie van mensen als een zoektocht naar levensoriëntatie: sociaal-culturele ideeën over wat een goed leven is spelen altijd mee bij zoektochten naar zingeving in onze seculiere en pluralistische samenleving.
Sara Ahmed staat in de dekoloniale en queer traditie en kijkt ook naar oriëntatieprocessen van mensen, waarbij ze zich afvraagt waar uitsluiting plaatsvindt en hoe privilege een rol speelt bij iemands levensloop. Ahmed heeft het over ‘desire lines’, of lijnen van verlangen die afwijken van cultureel en maatschappelijk geaccepteerde of zelfs voorgeschreven paden, en vraagt zich af hoe we hiervoor ruimte kunnen maken.
Judith Butlers denken raakt aan de radicale gelijkwaardigheid van mensen. Hen vraagt zich af welke mensen en groepen in de samenleving ‘grievable’ zijn, om wie gerouwd wordt en hoe dat wordt bepaald door bestaande politieke en sociale structuren. Welke mensenlevens verdwijnen onopgemerkt uit het beeld? In de context van huidige oorlogen vind ik dat een bijzonder relevante vraag.”
Breed opgeleid in betekenisgeving
“In de studie leren studenten niet alleen mensen individueel te begeleiden, maar ook hoe je bijvoorbeeld door het geven van onderwijs en training werk kunt maken van zingeving, of hoe je binnen een organisatie ethisch advies kunt geven of morele beraden kunt begeleiden zodat er ruimte ontstaat voor zingeving. Ook zijn ze geoefend in hoe je sociale rechtvaardigheid bespreekbaar kunt maken.
Er zijn ook studenten die na hun afstuderen verder gaan met onderzoek. Het gaat dan vooral om participatieve vormen van onderzoek, waarin je samenwerkt met alle stakeholders om een bepaalde situatie te verbeteren. En ook bij meer regulier kwalitatief of kwantitatief onderzoek is het streven altijd de resultaten betekenisvol te maken in samenspraak met degenen bij wie het onderzoek heeft plaatsgevonden.
We hopen dat onze studenten de universiteit na drie jaar verlaten met kennis en vaardigheden die hen in staat stellen om ook hun eigen positie en kijk op het leven kritisch te bevragen. Van onze studenten horen we vaak terug dat ze vinden dat ze door de studie gegroeid zijn als mens.”
Pionieren in het werkveld
“Ik zie dat onze studenten na hun afstuderen goed zijn in pionieren op het gebied van werken aan zingeving. Ze kunnen meer dan een bepaalde set vaardigheden toepassen. Ze hebben veel sensitiviteit voor de context waarbinnen ze werken. Een indrukwekkend voorbeeld vind ik hoe een student die begon als geestelijk verzorger uiteindelijk een heel nieuwe functie in het ziekenhuis heeft gecreëerd. Ze gaat op de spoedeisende hulp in gesprek met medewerkers en ondersteunt hen bij hun vaak stressvolle werk. Bij dat werk maakt ze gebruik van alle facetten van de opleiding, inclusief onderzoek, en verbindt die op een heel mooie manier.”
In juli 2025 publiceerde Carmen Schuhmann samen met Gaby Jacobs, Joanna Wojtkowiak en Marishelle Liebrechts het handboek Chaplaincy for a Plural World: Humanistic Perspectives. Daarin bespreken de auteurs zingeving in de seculaire maatschappij vanuit verschillende perspectieven.