‘Universiteiten zijn in de unieke positie kennis te ontwikkelen die verbindt’

Onderzoeksdirecteur Carlo Leget vertelt over het onderzoeksbeleid:

“Een aantal jaren geleden deden we samen met het UMC Utrecht onderzoek naar mensen die vinden dat hun leven voltooid is. Er was veel discussie over het recht op euthanasie en het onderwerp lag gevoelig in de politiek, maar er was nog geen onderzoek naar de mensen zelf gedaan. We zijn met ze gaan praten. Bleek dat ze vaak worstelden met zingeving en met hun klachten aanklopten bij de huisarts, die daarvoor niet opgeleid is. Het is een vraagstuk waarvoor in de samenleving meer aandacht nodig is.

Dit is een typerend voorbeeld van het soort onderzoek dat we aan onze universiteit doen. Voor ons is de maatschappelijke actualiteit leidend, en je zou zelfs kunnen zeggen dat ons onderzoek mede geagendeerd wordt door de samenleving. We willen zo transparant en eerlijk mogelijk verhelderen en kennis vergaren over wat er speelt, waarmee mensen in hun leven worstelen en hoe daarin verder te komen.”

Meebewegen met de actualiteit

“Als je naar onze onderzoeksthema’s kijkt, zie je dat we steeds meebewegen met actuele onderwerpen in de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan het thema transformatieve rechtvaardigheid: er is veel discussie over hoe nu de fouten te repareren die in het verleden gemaakt zijn met het kolonialisme. Een ander voorbeeld is het onderzoek dat we vlak na de coronacrisis hebben gedaan naar de impact van de maatregelen op direct betrokkenen, mensen in verpleeghuizen, die eenzaam of stervende waren. Of, om nog een actueel voorbeeld te noemen: ons onderzoek naar democratie en hoe moeilijk het is de democratische structuren in deze tijd goed overeind te houden. Dat zijn allemaal thema’s waarover je bijna dagelijks leest in de krant.

Vergeleken met dertien jaar geleden toen ik bij de UvH kwam werken, zijn we nu veel meer in gesprek met elkaar over de grenzen van de vakgroepen heen. Ook zijn we nu meer internationaal georiënteerd en is ons netwerk vergroot, en dat vertaalt zich in de manier waarop onze promovendi onderzoek doen en onze onderzoekers publiceren in wetenschappelijke tijdschriften. Ik denk ook dat we zichtbaarder zijn geworden, mede dankzij onze gevoeligheid voor de actualiteit. Dit allemaal heeft ertoe geleid dat we op ons terrein met grote universiteiten kunnen concurreren.”

Een andere manier van kennis verwerven

“Er is een type onderzoek dat we zeker de komende jaren willen versterken: samenwerking tussen kunst en wetenschap. In het project Meaningful Artistic Research doen we sinds 2023 samen met de HKU onderzoek waarvan je gerust kunt zeggen dat het grensverleggend is. We kijken naar wat kennis inhoudt en welke mogelijkheden er zijn om tot kennis te komen.

Traditioneel zijn universiteiten plekken waar op een cognitieve en abstraherende manier over kennis wordt nagedacht. De kunsten laten ons zien dat manier waarop we in de wereld staan en kennis vergaren veel breder is dan ons brein, dat het ook te maken heeft met ons lichaam en onze emoties en ervaringen. Die kennis kunnen we uitstekend gebruiken bijvoorbeeld bij een vakgebied als Disability Studies. Mensen met beperkingen willen natuurlijk evengoed meedoen in de samenleving, en om te onderzoeken wat voor die groep belangrijk is en hoe we daar een bijdrage aan kunnen leveren, komen die alternatieve vormen van kennis goed van pas.”

Unieke positie universiteiten

“Als je kijkt naar de manier waarop media steeds onbetrouwbaarder worden als kennisbron, dan zijn universiteiten in de unieke positie om mensen en hun standpunten niet uit elkaar te drijven maar verbinding te zoeken. Universiteiten zijn misschien de enige plek in de samenleving waar we kunnen zoeken naar een manier van kennisverwerving waarin iedereen gehoord kan worden en alle perspectieven serieus worden genomen.

Bij de Universiteit voor Humanistiek doen we ons best om juist die stemmen te laten horen die doorgaans niet gehoord worden. Dat gezegd: we zijn niet een actiegroep. In ons onderzoek zoeken we steeds naar manieren om de context van al die verschillende stemmen toe te lichten om erachter te komen hoe ze beter aan bod te laten komen.”