’Humanistiek leert je luisteren naar jezelf en de ander’
Sylvie de Kubber is docent humanistieke professionalisering
‘Toen ik als student Humanistiek voor het eerst les in gespreksvaardigheden kreeg, vond ik het heel bijzonder. Het was al snel mijn droom om zelf die lessen te kunnen geven, en dat doe ik nu als docent. Het kost veel werk voordat je achter je eigen patronen komt. Dat trok me enorm aan. Zelf ben ik nooit uitgeleerd op dat vlak. De lessen in dialoog zijn een grondige oefening in gelijkwaardig en eerlijk communiceren.’
De ander werkelijk verstaan
‘Zodra je aan de slag gaat als humanisticus, ga je kijken naar de manieren waarop je je tot anderen verhoudt en wat je daarin belangrijk vindt. Dat leer je alleen door te onderzoeken, bijvoorbeeld door met iemand te gaan praten en je bewust te worden van wat je op de ander projecteert en welke vooroordelen een rol daarbij spelen. We manipuleren onszelf en de ander vaak onbewust tijdens een gesprek. Dat is niet erg, maar het is wel de kunst om je daar bewust van te worden. Het is een oefening in goed luisteren naar wat je werkelijk hoort.
De vraag die daarbij opkomt - of je iemand ooit werkelijk kunt begrijpen - is een levensbeschouwelijke en filosofische vraag. Het bijzondere aan humanistiek is dat je daarover niet alleen leest maar ook zelf met de vraag oefent en reflecteert op wat jij zelf belangrijk vindt in contact met de ander. Zo ontdek je ook wat je daarin zou willen veranderen en ga je dat oefenen.’
Gedeelde basis
‘Naast het lesgeven werk ik in de psychiatrie als humanistisch geestelijk verzorger. Ik kom veel in aanraking met psychiaters en psychologen die over allerlei technieken beschikken, bijvoorbeeld welke medicatie of behandeling bij welke klacht helpt. Daarbij worden problemen geïndividualiseerd. Als geestelijk verzorger kijk ik op een andere manier naar hulpvragen. Ik probeer ze niet op te lossen. Vaak willen mensen vooral gezien en gehoord worden voordat iemand komt met oplossingen.
In groepsgesprekken onderzoek ik hoe deze vragen te verbinden zijn aan verhalen die over het menszijn als zodanig gaan. Daarmee worden de vraagstukken minder een individueel probleem en eerder iets waar we allemaal vroeg of laat mee in aanraking komen, zoals liefde, acceptatie, dood, eenzaamheid of spijt. Dit kan door Griekse mythes over grillige goden die allerlei uitdagingen moeten doorstaan, maar bijvoorbeeld ook via het liedje van Snoop Dogg, ‘i wanna thank me’, of door een verhaal van een rups die niet uit zijn cocon kan komen. Dit geeft herkenning, inspiratie en opluchting.’
Begrijpen wat de ander meemaakt
‘Bij het lesgeven merk ik dat de open en onderzoekende houding – waarom doe ik wat ik doe en denk ik wat ik denk – weerstand bij de studenten kan oproepen. Soms vragen ze nadrukkelijk om aanwijzingen, ze willen van mij horen wat ze moeten doen of dat ik ze vertel of ze het goed hebben gedaan. Vertel ik dat niet, dan worden ze onrustig. Het is heel leerzaam om daarop te reflecteren. Wat projecteren we in zo’n situatie op elkaar? Waarom zou iemand zeggen wat je moet doen? Is dat hoe we leren in ons onderwijssysteem of in onze samenleving?
Deze lessen zijn een oefening in een kritische houding en eigen verantwoordelijkheid. Dat betekent dat studenten steeds meer de regie nemen over hun leerproces en zelfs de hele lesdag kunnen omgooien of de les in de tuin willen vervolgen. Voor mij als docent is het geweldig als ‘het kwartje valt’. Zo leren ze op ervaringsniveau en niet alleen op intellectueel niveau, zoals je misschien van een universiteit zou verwachten.
Deze lessen op ervaringsniveau zijn bruikbaar voor de rest van je leven. Ga eens na wat je zelf nodig hebt als het slecht met je gaat, of als je heel verdrietig of overstuur bent. Wil je dan dat iemand je een theorie gaat uitleggen, of je advies geeft en zegt welk boek je moet lezen om van je probleem af te komen? Nee, het is dan vooral belangrijk dat iemand bij het ongemak durft te blijven en stiltes kan laten vallen. Iemand die goede vragen stelt en begrijpt hoe heftig het is wat je doormaakt.’
Aanwezig in het hier en nu
‘Oud-studenten van de Universiteit voor Humanistiek herken ik meteen als ik ze in het werkveld tegenkom. Het zijn mensen die heel scherp aanwezig zijn in het hier en nu. Ze zien het meteen als bijvoorbeeld een vergadering vastloopt omdat het alleen om de inhoud gaat, terwijl er mensen bij zitten die eigenlijk boos zijn en niet meer luisteren. Humanistici zijn getraind om dat ter sprake te brengen en de vastgelopen communicatie op die manier weer op gang te brengen. Dat we onze studenten naast de theorie die mensgerichte praktische vaardigheden op een hoog niveau leren, is uniek aan deze universiteit.’
Lees meer:
Sylvie de Kubber is docent humanistieke professionalisering