Rob van Eijbergen: ‘Onderzoek naar integriteit vraagt om duidelijke kwaliteitscriteria’
“Er is een hele industrie ontstaan naar integriteitsonderzoek terwijl er nauwelijks kwaliteitscriteria voor zijn”, aldus hoogleraar Rob van Eijbergen in de podcast Werkverkenners van Rens de Jong van BNR. Rens ging in gesprek met drie deskundigen met ervaring in onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag. Rob van Eijbergen, hoogleraar integriteit van organisaties aan de Universiteit voor Humanistiek, legt uit wat er vaak aan dit soort onderzoek schort, en geeft een aantal tips.
Er gaat nogal eens wat mis met onderzoek naar integriteit, vertelt Rob van Eijbergen aan Rens de Jong. Samen met promovendus Stijn Klarenbeek onderzocht hij 30 onderzoeksrapporten van de afgelopen tijd en daarin valt een aantal zaken op:
- “Het is niet altijd duidelijk wat de onderzoeksvraag is. Zelfs al begin je met een vaag idee, dan nog is het belangrijk om eerst je vraag scherper te krijgen. Soms blijkt dat het niet nodig is om een onderzoek in te stellen, en kan het ook anders opgelost worden.”
- “In veel onderzoek wordt een ondeugdelijk normenkader gehanteerd. In een rapport stond bijvoorbeeld ‘We gaan niet beschrijven wat sociale veiligheid is, want dat is de beleving van de respondenten’.” Dat kan niet, volgens Rob. “Het is belangrijk dat er een helder kader is, en dat bestáát gewoon in de literatuur.”
- “Er bestaan bij dit soort onderzoeken geen feiten, het gaat veel over beleving. Dus wat ook belangrijk is: als je wilt kijken naar grensoverschrijdend gedrag, moet je ook kijken naar wat er in de context gebeurt. Ik noem dat de schuldreflex. De meeste onderzoeken gaan over de vraag ‘Is iemand nu wel of niet schuldig?’ Als je een organisatie verder wilt helpen is het veel interessanter om te kijken naar wat er omheen gebeurt. Wat gebeurt er in de interactie van mensen tussen elkaar?”
- “Tot slot is hoor en wederhoor vaak niet goed geregeld. In verschillende onderzoeken wordt maar met één partij gesproken.”
Hij geeft tot slot nog een aantal tips aan raden van bestuur en leidinggevenden in organisaties die bestuursverantwoordelijkheid dragen: “Schiet niet meteen in een kramp. Ga erboven hangen en blijf rustig. Ga ook niet zelf het onderzoek doen, maar kijk eerst eens rustig wat er aan de hand is, en of er andere manieren zijn om het probleem op te lossen. Trek het niet meteen alleen in de vraag of het er om gaat of er iemand schuldig is. En als er een onderzoek komt en de resultaten liggen er, wees dan transparant en gooi de ramen open.”
Opleiding Integriteitsonderzoek
Rob van Eijbergen is bezig met de ontwikkeling van een Opleiding Integriteitsonderzoek aan de UvH Academie.