Nicole Immler over excuses en erkenning van historisch onrecht

Nicole Immler sprak in september nog haar inaugurele rede uit over onderzoek naar praktijken van rechtsherstel, met als titel The (Dia)logics of Recognition and Repair. Samen met haar onderzoeksgroep ‘Dialogics of Justice' probeert zij zicht te krijgen op de vraag hoe erkenning eigenlijk werkt en waarom veel slachtoffers, overlevers en nabestaanden zich nog miskend voelen - ondanks de erkenning die zij hebben gekregen. Voelen mensen zich in hun behoeftes gehoord? En zo niet, waar zijn zij naar op zoek?

Nicole Immler: “Onze kijk op erkenning is vaak te smal, te individualistisch. Het zou het herstelproces helpen als we nadenken over bredere vormen van erkenning. Erkenning gaat over het herstel van sociale relaties. Daarom is belangrijk om niet alleen te kijken naar de slachtoffers-overlevers zelf, maar ook naar hun families en sociale omgeving, de aangeklaagde instituties zelf, het hele sociale web aan relaties. Zowel in het verleden als in het heden. Als je het potentieel van herstelmaatregelen wilt vergroten, is het nodig om je blik te verruimen. Het is dan ook belangrijk om oog te hebben voor de structurele aspecten van het onrecht die voor de betrokkenen zelf van wezenlijk belang zijn.”

Het bloedbad van Rawagede, 75 jaar geleden

Nicole Immler verdiepte zich de afgelopen 15 jaar in erkenning van leed van verschillende vormen van historisch onrecht. Eerder deed ze onderzoek naar de dynamiek tussen familieherinnering en herstelbeleid van slachtoffers van de Holocaust. Ook verrichtte ze onderzoek naar erkenning van het leed van de slachtoffers van het bloedbad dat Nederlandse militairen aanrichtten in Rawagede in Indonesië, inmiddels precies 75 jaar geleden. 

In het geschiedenisprogramma OVT van afgelopen zondag 4 december werd een herhaling van een documentaire over het bloedbad uitgezonden, gemaakt door Jeroen Wielaert in 2007. De documentaire deed destijds veel stof opwaaien. De commotie die hierop volgde vormden voor de weduwen van Rawagede de aanleiding om een rechtszaak aan te spannen tegen de Nederlandse staat, die zij in 2011 wonnen. Dit leidde tot het aanbieden van excuses van de Nederlandse regering en het uitkeren van herstelbetalingen.

OVT ging in gesprek met Nicole Immler over de Rawagede zaak en de lessen die we hieruit kunnen trekken voor de verwerking van het slavernijverleden. Ze haalt hierbij een van de kinderen van de slachtoffers van Rawagede aan: “Excuses zijn slechts woorden, erkenning moet ook tastbaar zijn.”

Excuses slavernijverleden

Oog voor erkenning, voor het structureel doorwerken van leed tot op de dag van vandaag is ook belangrijk voor een goede verwerking van ons slavernijverleden, aldus Nicole Immler. Het slavernijverleden is een gedeeld verleden met veel verschillende stemmen. Het is dus van wezenlijk belang voor onze samenleving om hier zorgvuldig naar te kijken en met elkaar het gesprek over te voeren. 

Bekijk en beluister ook

• Excuses gaan over erkenning van leed en vervolgens over tastbaar herstel, Opinie De Volkskrant (16 december 2022)
• Hoe de discussie over het slavernijverleden van de brievenrubriek naar de voorpagina verschoof, Trouw (12 november 2022)
• Een historisch excuus aanbieden: hoe doe je dat, Trouw (28 november 2022)
• Beluister de podcast waarin student Farach Winter spreekt met Nicole Immler over erkenning en het gesprek rond Keti Koti (1 juli 2021)
• Bekijk een gesprek met onder anderen Nicole Immler over verwerking van het slavernijverleden met Studium Generale (juni 2022)

De afbeelding is van het Rijksmuseum: Anoniem, Tot slaaf gemaakte mannen graven trenzen, ca. 1850 Rijksmuseum, aankoop met steun van het Johan Huizinga Fonds/Rijksmuseum Fonds.

Uitgelicht

In de rubriek Uitgelicht lichten we steeds iets uit van ons onderzoek. Dat kan van alles zijn: een interview, een publieksvriendelijk artikel, of een lezing. U kunt er meer bekijken. 

Deze dagen is er veel aandacht voor het voorgenomen besluit van de Nederlandse regering om excuses aan te bieden voor het Nederlandse slavernijverleden. Het proces verloopt rommelig en gaat gepaard met veel discussies. De vraag rijst dan ook op: Hoe doe je dat, goed excuses aanbieden voor historisch onrecht? En vooral ook: wanneer voelen mensen zich gezien en gehoord? Dat is precies het thema waar historicus Nicole Immler, hoogleraar Historical Memory and Transformative Justice aan de Universiteit voor Humanistiek, al jarenlang onderzoek naar doet. Een compilatie van interviews en gesprekken.