Simon van der Weele: ‘Kijk anders naar afhankelijkheid in de dagelijkse zorg voor mensen met een beperking’
18 november 2022
In de dagelijkse zorg rondom mensen met een beperking wordt afhankelijkheid vaak gezien als een probleem dat zoveel mogelijk moet worden opgelost. Dat levert allerlei morele spanningen op. Het zou helpen als we op een andere manier naar afhankelijkheid zouden kijken, aldus promovendus Simon van der Weele. Ook zou het goed zijn als begeleiders meer ruimte zouden krijgen om te experimenteren met het draaglijk maken van juist de afhankelijkheid. Op 18 november verdedigt hij zijn proefschrift The Moral Charge of Dependency: Contestations of Dependency in Care Theory and Care Practice aan de Universiteit voor Humanistiek.
In de zorg van nu, waarin idealen als ‘zelfredzaamheid’ en ‘eigen regie’ de boventoon voeren, heeft afhankelijkheid een negatieve lading. Tegelijkertijd is zorg ondenkbaar zonder afhankelijkheid: zorg nodig hebben is afhankelijk zijn. Promovendus Simon van der Weele bestudeerde hoe mensen met een beperking en zorgprofessionals in de dagelijkse praktijk met deze spanning worstelen. Hij maakte een etnografische studie van de dagelijkse zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, en combineerde deze studie met een filosofische analyse van het begrip afhankelijkheid.
Morele spanning
In de gehandicaptensector bestaat veel ongerustheid over afhankelijkheid. Door mensen met een beperking en hun begeleiders in hun dagelijkse praktijk te ‘schaduwen’, bestudeerde Van der Weele hoe afhankelijkheid moreel beladen raakt in de zorg en wat dat betekent voor hoe die zorg eruitziet. In de vele dagen die Van der Weele met zijn informanten doorbracht, ontdekte hij dat morele spanningen omtrent afhankelijkheid in grote mate het dagelijkse leven van mensen met een beperking en hun begeleiders bepalen.
Veel van wat begeleiders doen bestaat uit het verzachten of verhelpen van wat zij zien als het probleem van afhankelijkheid, bijvoorbeeld door mensen met een beperking keuzes te laten maken of zelf dingen te laten doen. Samen met mensen met een beperking experimenteren zij met uiteenlopende invullingen van (on)afhankelijkheid om het leven voor mensen met een beperking een beetje beter te maken. Van der Weele noemt dit soort praktijken afhankelijkheidswerk. De ironie is dat al dit afhankelijkheidswerk de afhankelijkheidsrelatie tussen mensen met een beperking en hun begeleiders uiteindelijk niet weg kan nemen. Mensen met een beperking hebben hun begeleiders juist nodig om hun onvermijdelijke afhankelijkheid draaglijk te maken.
Experimenteren
Volgens Van der Weele zou het helpen als de zorg minder zou draaien om het voorkomen of verhelpen van afhankelijkheid. In plaats daarvan is het zinvol om te proberen de afhankelijkheid zo draaglijk mogelijk te maken. Om dat te doen, moeten professionals wel ruimte hebben om te experimenteren met (on)afhankelijkheid, zodat zij samen met mensen met een beperking vorm kunnen geven aan een goed leven. Dat vergt van zorgorganisaties dat ze minder nadruk op regels en protocollen leggen en meer tijd inruimen voor reflectie en beraadslaging. Het vergt ook een vergevingsgezinde organisatiecultuur waarbij fouten gemaakt mogen worden, zowel door mensen met een beperking als door hun begeleiders.
Zie ook:
- Promotie Simon van der Weele (met een opname van een publiekscollege van Simon van der Weele op het Betweterfestival)
- Op donderdag 17 november was er een kort symposium op de Universiteit voor Humanistiek: Dealing with dependency in long-term care
Het zou helpen als we op een andere manier naar afhankelijkheid zouden kijken, aldus promovendus Simon van der Weele. Op 18 november verdedigt hij zijn proefschrift.
